Na het overlijden van een naaste wordt bij de begeleiding van mensen met een licht verstandelijke beperking veel verwacht van de directe omgeving, zoals ouders, broers en zussen en de begeleiders. En dit in een periode die voor alle nabestaanden al zwaar en emotioneel is.
Wat is een licht verstandelijke beperking:
In de praktijk betekent het hebben van een licht verstandelijke beperking (LVB) dat de ontwikkeling van verstandelijke vermogens trager is dan bij andere personen van dezelfde leeftijd. Vaak ook loopt de sociaal-emotionele ontwikkeling trager, mede doordat de algemene ontwikkeling trager is. Vaak is er ook sprake van moeite met het verwerken van informatie; verbanden leggen, instructies begrijpen en abstract denken is lastig. Ook vinden zij het vaak lastig om grip op de wereld te krijgen. Betekenis en bedoeling van wat er gaande is, gaat vaak langs hen heen.
Wat betekent dat in de begeleiding:
Mensen met een LVB maken in het algemeen hetzelfde proces door als mensen zonder verstandelijke beperking. Wel is het zo dat zij impulsiever reageren. Als ze verdrietig zijn laten ze dit duidelijk merken en zullen zij zich niet inhouden omdat het niet zou passen in de situatie. Daarbij is het belangrijk om te beseffen dat volwassen mensen met een verstandelijke handicap geen kinderen zijn en ze niet als zodanig benaderd dienen te worden. Ze hebben namelijk al een stuk leven achter de rug en hebben daardoor al een ander beeld van de wereld dan kinderen.
Doordat de levensverwachting van mensen met een LVB aanzienlijk is toegenomen, overleven ze vaak hun ouders, broers en zussen en andere familieleden. De realiteit houdt voor hen dan ook in dat zij vaker te maken zullen krijgen met een overlijden in hun naaste familie- en kennissenkring.
Hoe groot is de groep mensen met een LVB:
Hoeveel mensen een verstandelijke beperking hebben of zwakbegaafd zijn, weet niemand. Er zijn schattingen die uitgaan van 1 á 3% van de wereldbevolking. Voor Nederland betekent dit dat er naar schatting tussen de 180.000 en 540.000 mensen zijn met een LVB. Dit aantal is aan het toenemen, deels als gevolg van betere overlevingskansen in de jeugd en ook door minder sterfte onder oudere volwassenen met een verstandelijke beperking. (Tuffrey-Wijne, 2014)
Handvatten voor het omgaan met mensen met een LVB:
Tips voor naasten die in het traject van overlijden tot en met de uitvaart iemand met een LVB begeleiden:
1. Geeft duidelijke en concrete informatie;
2. Vertel per stap wat er gaat gebeuren en wat ze kunnen verwachten;
3. Laat ze helpen, bij alles!
4. Gevoelens mogen geuit worden (hierbij hoort mogelijk ook extreem gedrag)
5. Geef aandacht en stel gerust;
6. Maak een herinnering van de overledene.
Samenvattend:
De groep mensen die een licht verstandelijke beperking (LVB) hebben is groot en aan het toenemen door de gestegen levensverwachtingen. Mensen met een LVB reageren anders dan mensen zonder verstandelijke beperkingen, maar het zijn geen kinderen en dienen dan ook niet als zodanig te worden behandeld.